* این مطلب به سفارش سایت خبرنامه دانشجویان ایران نوشته شده است:

بوسیدن روی ماه سومین تجربه همکاری مشترک همایون اسعدیان و منوچهر محمدی در مقام کارگردان و تهیه‌کننده می‌باشد. هر چند به زعم نگارنده فیلمی چون «ده رقمی» ـ با اینکه به مذاق بعضی‌ها خوش نیامد ـ هم یک سر و گردن از آثار سخیف و بی محتوای به اصطلاح طنز امروزی بالاتر بود، هر دو فیلم «طلا و مس» و «بوسیدن روی ماه» در جایگاه فیلم‌های خوب و با ارزش سینمای ایران قرار می‌گیرند.

 بانک جامع اطلاعات سینمای ایران (سوره سینما) در مورد این دو سینماگر با تجربه می‌گوید:

«همایون اسعدیان متولد 1337 اصفهان، فارغ التحصیل سینما از دانشکده هنرهای دراماتیک است. وی فعالیت هنری را سال 1353 با ورود به کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و با شرکت در کلاس های آموزش فیلمسازی و ساختن فیلم‌های 8 م.م آغاز کرد و فعالیت در سینمای حرفه‌ای را از سال 1365 با فیلم «دبیرستان» به عنوان عکاس تجربه کرد.» و «منوچهر محمدی متولد 1335 آبادان، فارغ التحصیل جامعه‌شناسی از دانشگاه تهران است. وی فعالیت سینمایی را سال 1358 آغاز کرد. از فعالیت‌های او می‌توان به تهیه تولید سریال‌های متعدد تلویزیونی، فیلم‌های کوتاه، مستند و سینمایی، مدیرعامل خانه سینما، تأسیس مؤسسه «فرادین»، مدیریت در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدیریت گروه‌های تولیدی در تلویزیون اشاره کرد.»

طرح اولیه داستان «بوسیدن روی ماه» از منوچهر محمدی و فیلم‌نامه نهایی کار همایون اسعدیان می‌باشد.

بوسیدن در یک کلمه

با وجود گذشت بیش از 20 سال از جنگ، دو زن سالخورده شنبه‌ی اول هر ماه، برای گرفتن خبری در مورد فرزندانشان به بنیاد شهید می‌روند تا اینکه پیکر یکی از شهدا پیدا می‌شود. اما مادر او به واسطه دلایلی که در فیلم به آن اشاره می‌شود، سعی می‌کند این شهید را با نام فرزند دوست دیرینه‌اش فروغ معرفی کند. داستان این فیلم درباره‌ی دو مادر است. مادرانی که سال‌هاست انتظار بازگشت فرزندشان را می‌کشند.

«بوسیدن روی ماه» به شدت در یک فضای ایرانی و گرم سیر می‌کند و از این منظر دست کمی از فیلم «طلا و مس» ندارد. هر چند که فیلم گوشه‌هایی از زندگی امروزی را نیز به تصویر می‌کشد (مانند رفتار جوان‌ها و اتفاقات داخل شهر) اما روح ایرانی بودن و فضای صمیمیت فیلم، بر این موارد سایه می‌اندازد.

طراحی صحنه ـ خصوصاً داخل خانه ـ از المان‌های یک خانه‌ی قدیمیِ ایرانی حکایت می‌کند. چه آنکه محبت‌های احترام سادات به فرزندانش ـ مثل آماده کردن غذا برای سفر بچه‌ها و... ـ این حس مادرانه را بیش از پیش گسترش می‌دهد.

اگر بخواهیم «بوسیدن روی ماه» را در یک کلمه خلاصه کنیم، باید بگوییم «مادر». «مادر»ی که در شکاف بین نسل گذشته و نسل امروز، برتری‌های خودش را به اثبات می‌رساند و ذهن بیننده را درگیر این تفاوت بین نسلی می‌کند. بنابراین بوسیدن روی ماه فیلم با موضوع شهدا نیست بلکه در مورد مادران شهید است.

روی ماهش را ببوس

برتری‌های نسل گذشته در رفتارهای انسانی کاراکترها و تفاوت نمای داخلی خانه و نمای شهر خود را نشان می‌دهد. پیرنگ اصلی داستان با پیدا شدن پیکر یکی از شهدا شروع می‌شود و در کنار این پیرنگ، داستان‌هایی فرعی شکل می‌گیرند.

نگار دختر جوانی که علاقمند به پسری می‌باشد در انتهای یکی از پیرنگ‌های فرعی دچار تغییر و تحول می‌شود. اما این داستان فرعی سعی در بیان چه نکته‌ای دارد؟ بگذارید تمام رفتارهای درون فیلم را از دیدی مادرانه بنگریم.

مادر نگار فردی به شدت سخت‌گیر است که البته از دروغ گفتن هم ابایی ندارد. همین رفتارهای سخت‌گیرانه سبب می‌شود که نگار به بهانه‌ی درس خواندن و البته برای آنکه راحت‌تر بتواند با پسر مورد علاقه‌اش ارتباط داشته باشد، به خانه احترام سادات (مادر بزرگش) می‌رود. اما رفتار مادر بزرگ پس از فهمیدن این موضوع چگونه است؟ رفتار وی از دو جنبه قابل بررسی است.

اول آنکه فهمیدن این رابطه زمانی است که احترام سادات پسری را در کوچه می‌بیند و بعد پی به ماجرا می‌برد. پس از این نظر که چرا احترام سادات در مقابل تلفن‌های نگار سخت‌گیری نمی‌کند و فقط تذکراتی را در مورد زیاد خندیدن و سنگین رفتار کردن و با ادب بودن می‌دهد، نمی‌توان او را محکوم به بی‌تفاوتی در مقابل این رفتار زشت دختر در رابطه با یک نفر دیگر کرد. چه آنکه پس از دیدن پسر، ابتدا از او می‌خواهد که به پدر و مادرش سلام برساند (تاکید بر جایگاه والدین) و دوم آنکه رفتارهای فرزندان شهیدش را در زمان جوانی و عاشق بودنشان پر رنگ می‌کند. (یکی از تفاوت‌های نسل گذشته و نسل امروز)

اما سوالی که فیلم به آن جواب نمی‌دهد این است که چرا مادربزرگ اقدامی عملی در این رابطه انجام نمی‌دهد؟ یک پاسخ آن است که داستان اصلی ما چیز دیگری است نه یک داستان عاشقانه، و دوم آنکه تغییر رفتار دختر در انتهای فیلم، نشانه‌ای از تاثیر رفتارهای مادربزرگ بر او می‌باشد.

نگار نماینده بخشی از جامعه امروزی است با بخشی از خوبی‌هایی که فراموش کرده است. اما به نظر جواب چند سوال ناتمام در انتهای این پیرنگ فرعی به عهده‌ی بیننده گذاشته می‌شود:

1) آیا مادربزرگ در قبال نوه‌اش، وظیفه خود را تا انتها انجام داد؟

2) آیا عکس‌العمل رفتارهای والدین باعث ایجاد رابطه دختر و پسر شده است؟

بگذارید به پیرنگ اصلی بازگردیم. احترام سادات پس از آنکه متوجه می‌شود فروغ به دلیل بیماری خاصی که دارد، عمر چندانی نخواهد داشت، تصمیم می‌گیرد فرزند شهیدش را به جای فرزند فروغ معرفی کند و در این راه با مشکلاتی روبرو می‌شود که داستان «بوسیدن روی ماه» را شکل می‌دهند.

در این بخش از داستان با تفاوت دیگری از نسل گذشته با نسل امروز مواجه می‌شویم. «حاج آقا مصطفوی» که زمانی طولانی در بنیاد شهید بوده است، رابطه‌ای عاطفی و خارج از ساختارهای سفت و سخت اداری و وظایف خودش با مراجعه‌کنندگان دارد اما در مقابل فرد جوانی که جای او را گرفته است نه تنها این رابطه صمیمانه را با مراجعه‌کنندگان ایجاد نمی‌کند بلکه خصلت‌های منفی زیادی را هم از خودش نشان می‌دهد.

اول آنکه حضور خود در این سمت را پلی برای رسیدن به جاهای بالاتر می‌داند، دوم؛ با اینکه با شهدا و بازماندگان جنگ در ارتباط است، هیچ عاطفه و ارتباطی با این مقولات ندارد و حتی از آثار به جامانده از شهدا هم با عنوان خرت و پرت یاد می‌کند و سوم؛ در سمت فعلی تمرکزی ندارد و به قول معروف «دل به کار نمی‌دهد».

فیلم در بیان این تفاوت نسل گذشته و نسل امروز نکته‌های دیگری را هم بیان می‌کند که ذکر همه‌ی آنها از چارچوب یک یادداشت کوتاه خارج خواهد شد. مثلاً این مسئله که حضور یک مدیر جوان در یک مرکز با تغییر یک سری شرایط ثابت و مغفول‌مانده مثل تعمیر ساختمان فرسوده نیز همراه خواهد شد که در جای خود امری نادرست و اشتباه نیست.

به همان نگاه مادرانه‌ی قبل بازگردیم. احترام سادات با مشاهده‌ی صحنه‌ی تصادف در خیابان می‌گوید: «خدا به مادرش صبر بدهد»، همین نگاه مادرانه در جزء جزء داستان خودنمایی می‌کند به طوری که وقتی فروغ بر سر تابوت فرزند احترام سادات می‌رود، با حسی مادرانه متوجه می‌شود که این فرزند خودش نیست و این مسئله با اینکه در شرایط عادی غیر واقعی جلوه می‌کند اما با فضاسازی‌های گذشته چیزی جز بیان یک حس مادرانه نخواهد بود.

حاشیه‌های نه چندان کمرنگ رسانه‌ها بر فیلم

«بوسیدن روی ماه» مثل تمام فیلم‌های این سال‌های سینمای ایران، موافقان و مخالفان خودش را داشته است. اما در این میان با وجود اینکه این فیلم را می‌توان در زمره‌ی آثار ارزشی جبهه‌ی فرهنگی انقلاب اسلامی دانست ـ حتی با وجود ضعف‌هایی که در پرداخت داستان وجود دارد یا جملاتی که بیان می‌شود ـ گروهی از مخالفان آن را فیلمی ضد ارزش‌های دفاع مقدس می‌دانند.

این گروه از مخالفان که به طرز جالبی از مخالفان «طلا و مس» هم بوده‌اند! با معرفی و نقد فیلم سعی می‌کنند مادران نشان داده شده در فیلم را در مقابل جمهوری اسلامی قرار دهند. مادرانی که همچنان که پیش تر توضیح داده شد در برخی از صحنه های فیلم بنا بر غریزه مادری‌شان برای مردم کوچه و بازار به ویژه برای جوانان دلسوزی نشان می دهند. اینکه این دلسوزی ها را به پای مقابله با جمهوری اسلامی بگذاریم براستی صحیح است؟ آیا بی‌توجهی نسل امروز به نسل دل‌سوخته‌ای چون خانواده شهدا که در جای جای فیلم با صحنه‌های مختلفی چون اتوبوس، خیابان، خود بنیاد شهید! و... نشان داده می‌شود ضدیت با ارزش‌های انقلاب اسلامی است؟

فروش میلیاردی سه‌گانه‌ی اخراجی‌ها که حاصل تلاش‌های تعدادی از بچه‌های ارزشی در حوزه‌ی سینما بود، ضربه‌ی عجیبی به انحصارطلبان سینما وارد کرد و مشوقی بود برای تازه‌کارانی که از غول بادکنکی سینما می‌ترسیدند.

آیا کسانی که ادعا می‌کردند فروش بالای یک فیلم به معنای خوب بودن آن فیلم است، شروع به فحاشی نسبت به اخراجی‌ها و کارگردان آن نکردند؟ آیا همین به اصطلاح روشنفکران و مدعیان سینما، مخاطبان این فیلم‌ها را نفهم و بی‌سواد معرفی نکردند؟ بماند اینکه چه سنگ‌اندازی‌هایی کردند تا از فروش این فیلم جلوگیری کنند و چه نقدهای غیر منصفانه‌ای نسبت به این فیلم نوشتند. این سنگ‌اندازی‌ها را که نشان از حسادت عده‌ای قلیل می‌باشد به فال نیک می‌گیریم.

غرض از نوشتن این یادداشت گله و شکایت از این افراد نیست بلکه مسئله‌ی ما طیف‌هایی هستند که مثلاً آن‌ها را خودی می‌دانیم. (البته می‌رسیم به جایی که این خودی‌ها از آن غیر خودی‌ها هم غیر خودی‌تر بودند).

اخراجی‌های یک حرف و حدیث‌های زیادی داشت که سربسته می‌گویم، عده‌ای از این به ظاهر مذهبی‌ها را حسابی کفری کرده بود! خب همین‌ها هم صدایشان درآمد که جنگ به مسخرگی و الواتی نشان داده شده است و از این مزخرفات. همین حرف‌ها را هم توی اخراجی‌های 2 و3 زدند.

گروه دیگری که خودشان را منتقد حزب اللهی می‌دانستند و از قضا تازه کار هم بودند، شروع کردند به ژست سینماگری گرفتن و نقدهای تند نوشتن در مورد فیلم‌ها و شستن سر تا پای فیلم. دمشون گرم از اینکه جرأت کردند و قلم به‌دست گرفتند؛ اما با عرض معذرت خیلی بی‌جا کردند که بدون حمایت از یک کارگردان ارزشی به قول خودمان دهنش را هم سرویس کردند... اصلاً کار ما همین هست... رها کردن دوستان و فحش دادن به غیر دوستان!این گروه هم بگذارید در خواب خودشان بمانند.

گروه دیگریآنآن که الان هم کاسه‌ی داغ‌تر از آش شده‌اند با تیترهای خنده‌داری مثل «اخراجی‌ها آبروی سینمای ایران»، قصد دارند حمایت همه جانبه‌ی خودشان را از این کارگردان ارزشی اعلام کنند. همین قلم به دستان خوش خیال فیلم رقیب را به باد فحش‌ و ناسزا می‌گیرند و نه تنها از محتوای کار ایراد می‌گیرند، بلکه گاهاً نقدهای فنی و کارشناسانه‌ی خنده‌داری هم از آن‌ها می‌کنند. من فعلاً کاری به سابقه‌ی کارگردان و اطرافیان او ندارم. عزیز من! رفیق! منتقد! یادداشت‌نویس فلان و بهمان روزنامه و سایت و مجله! تو را خدا یک کم انصاف داشته باش!

درست هست که بعضی از این آدم‌های نفهم و بی‌شعور! به خاطر حسادتی که نسبت به طیف خاصی از جامعه دارند، تماشاگران یک فیلم را آدم‌های بی‌فرهنگی معرفی می‌کنند، اما شما چرا از شیوه‌ی آن‌ها برای حمایت از کارگردان خودتان استفاده می‌کنید؟! اصلاً من بی‌سواد! هیچ ادعایی هم در مورد سینما ندارم. ولی به عنوان یک یادداشت‌نویس و خواننده وقتی نقدهای برخی از دوستان را می‌بینم، حسابی کفری می‌شوم.

در کنار این گروه‌ها، گروه دیگری وجود دارند که منصفانه و بدون غرض‌ورزی‌های سیاسی! و غیر سیاسی، در کنار حمایت از کارگردان خودشان، اشکالات فیلم مورد نظرشان را نیز محترمانه و کارشناسانه بیان می‌کنند و بدون اینکه به آن فیلم فحش و ناسزا بدهند و کارگردان آن را تحقیر کنند، در این رقابت سالم دست به قلم می‌برند.

ای کاش همه‌ی ما اخلاق رسانه‌ای را رعایت می‌کردیم!

بعدنوشت1: ایام شهادت بی‌بی فاطمه زهرا(س) را به همه‌ی شیعیان آن حضرت تسلیت عرض می‌کنم.

بعدنوشت2: به این یادداشت‌های گله‌آمیز من خرده نگیرید که دلم خیلی بیشتر از این حرف‌ها خون است! اما دیگر از این جور نوشته‌ها هم از من نخواهید دید.

بعدنوشت3: مشکلی برایم پیش آمده است که امیدوارم با دعای شما دوستان و عزیزان هر چه زودتر برطرف گردد و ما از این همه سفر به این ور و آن ور ایران خلاص شویم! چون هنوز که هنوز است پایان این سفرها مشخص نیست... هر چه خدا بخواهد...

بعدنوشت4: خواهش می‌کنم دوستان عزیز در نظراتی که به مطالب می‌دهند و ایمیل‌هایی که برایم ارسال می‌کنند، اسم واقعی خودشان را ذکر کنند... اگر هم می‌خواهید نظر شما نمایش داده نشود(مثل خیلی از دوستان)، گزینه‌ی نظر خصوصی را حتماً تیک بزنید و اسم واقعی خودتان را هم ذکر کنید! نترسید من اسم شما را جایی نخواهم گفت!

بعدنوشت5: دیروز وبلاگ کمرنگ یکساله شد. یعنی دقیقاً 23 سال کوچکتر از من. وبلاگی که از دل وبلاگ «پس از طوفان» بیرون آمد ولی هیچگاه نتوانست مخاطب آن را در این یک سال پیدا کند.

خبر فروش دو و نیم میلیاردی اخراجی های 3 در کمتر از دو هفته را امروز در روزنامه ی "وطن امروز" دیدم و بسیار خوشحال شدم که پس از مدت ها بالاخره فیلمی آمد و به این سینمای کوفتی یک جونی داد؛ هر چند شاید تنها فیلم چند میلیاردی امسال باشد اما باز هم جای خوشحالی است که فیلمی میلیاردی می شود که لیاقت آن را دارد. این روزها حوصله ی چندانی برای نوشتن نقد فیلم ندارم اما فقط نظر شخصی ام را می گویم که اخراجی های 3 یک سر و گردن از اخراجی های 2 بالاتر بود. سه شنبه ی این هفته بعد از ظهر برای دیدن "جدایی نادر از سیمین" خواهم رفت. ببینیم این فیلم ارزش گرفتن آن همه جایزه را داشت یا نه؟!

دلم برای دیدن همه ی دوستان تنگ شده است... حالی هم که از ما نمی پرسند... خیلی بی مرامید ما را توی یه شهر غریب تنها گذاشتید... بابا شماره ام را نمیتونم بهتون بدم، ایمیل را که ازتون نگرفتم!!! یا حتی کامنت این وبلاگ...

گفت‌وگو با پرویز شیخ‌طادی

گفت‌وگو از سید مهدی موسوی

پیاده‌سازی و ادیت زیر مربوط به خبرنگار آن سایت است!!!

خبرنامه دانشجویان ایران: پرویز شیخ‌طادی متولد 1340 آبادان است. وی اولین فیلم خود سرزمین پدربزرگ را در سال 77 ساخته است. در کارنامه سینمایی او کارگردانی فیلم‌های زیبا و تاثیرگذاری چون دایناسور، سومین روز پس از مرگ، سینه‌سرخ، پشت پرده مه، روایت سه‌گانه(اپیزود اول، یک آرزوی کوچک)، دفتری از آسمان و شکارچی شنبه به چشم می‌خورد.

به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»، شکارچی شنبه آخرین ساخته پرویز شیخ‌طادی این روزها مراحل نهایی ساخت خود را طی می‌کند و بزودی آماده اکران عمومی خواهد شد. بازیگر نوجوان این فیلم محمدجواد جعفرپور، پروانه زرین بهترین بازیگر پسر نوجوان را از جشنواره بین‌المللی فیلم کودک و نوجوان امسال دریافت کرد. با توجه به اهمیت ساخت فیلم‌ها و آثار فرهنگی مختلف برای مقابله با تهاجم گسترده فرهنگی غرب و اهمیت داستان این فیلم که در مورد طالبانیزم یهود می‌باشد، با پرویز شیخ‌طادی مصاحبه کوتاهی را انجام داده‌ام که در ذیل می‌خوانید.

ایده ساخت این فیلم از چه زمانی و چطور به ذهن شما رسید؟

من 10-11 سال پیش، زمانی که اسرائیلی‌ها از جنوب لبنان عقب‌نشینی کرده بودند سفری به لبنان داشتم، من این دشمن صهیونیستی که تصور می‌کردم یک کشور صرفا  اقتصادی نظامی است را می‌شناختم و کنجکاو شدم درباره بنیان‌ها و پایه‌های رژیم اسرائیل تحقیق کنم.  وقتی که مطالعات و تحقیقاتم شروع شد اطلاعاتی به دست من رسید که به من می‌گفت ما با یک رژیم و تفکر صرفاً نظامی یا یک حکومت نظامی مصطلح یا عادی و شبیه حکومت‌های دیگر روبرو نیستمی بلکه با یک تفکر مذهبی و ایدئولوژیک مواجه هستیم که بر اساس باورهای مذهبی‌اش ساختار اقتصادی، سیاسی و نظامی‌اش را چیده است.

 یک خورده عمیق‌تر که شدم دیدم تمام دنیا و دون‌پایه‌های این رژیم کاملاً مذهبی و ایدئولوژیک و مبتنی بر قوانین و قواعد و شریعت و احکامی که از تورات و تلمود بهره می‌گیرند و در ادامه آن خاخام‌ها این آیات را تفسیر می‌کنند و در واقع بروزرسانی می‌کنند! از اینجا به بعد احساس کردم باید یک کاری کرد و دیدم مقاله و نگارش متن و در حوزه ادبیات و رسانه‌های جمعی نوشتاری نمی‌گنجد و این دیگر یک بحث کتاب نیست و باید چاره دیگری اندیشید...
وقتی که خواستم فیلم بسازم تحقیقاتم گسترده‌تر شد و به نتایج بیشتری رسیدم و دیدم من با قوم و تفکری روبرو هستم که کاملاً دراماتیک است و در یک فضای داستانی یا مستند داستانی خیلی بهتر می‌توانم کار کنم. این در گوشه ذهنم مانده بود ولی انگیزه اصلی برای ساختن فیلم نبود.
این رژیم بدون هیچ مدافعی دارند فیلم می‌سازند و ما در سکوت محض به تماشا نشستیم و گاهی ضجه و مویه‌ای می‌کنیم و گاهاً یک اعتراضات صنفی و سندیکایی می‌کنیم و دنیا هم زیاد متوجه این قضیه نمی‌شود لذا احساس کردم که می‌شود با این مشکل مقابله به مثل کرد و تصمیم گرفتم این حجابی را که زیرش مملو از تئوری و ایدئولوژی و فکر است و هیچ کس به اون دست نزده را بردارم و نشان بدهم در واقع این شفاف‌سازی انگیزه اصلی من بود که در مورد بنیادگرایی یهود و طالبانیزم یهود فیلم بسازم.

داستان این فیلم روایت‌کننده چه زمانی است؟ زمانی که صهیونیست‌ها به خاک فلسطین تجاوز کردند یا مربوط به الان است؟

این رژیم یک ترفند مشترک را از ابتدای تاریخ تا الان نگه داشته و همه زمان‌ها آن را تکرار می‌کند و شکارچی شنبه مال همه زمان‌ها است، از آن زمانی که این قوم پیامبر کشی می‌کردند و حالا که باز هم انسان‌های دیگر را به کشتن می‌دهند، قتل و تجاوز می‌کنند و تا حالا این تاکتیک همچنان ادامه داشته است.

در مورد داستان این فیلم توضیح دهید. ما دیدیم که این فیلم در جشنواره کودک هم اکران شد و با توجه به فیلم‌های قبلی که از شما -با محوریت کودک- دیده‌ایم، آیا داستان این فیلم ارتباطی با کودکان دارد؟

مدتی است که بحث انتقاد از «فیلم‌فارسی» یکی از موضوعات داغ رسانه‌ها شده است و به تازگی برخی از کارگردانان مطرح سینما نیز به این جرگه پیوسته‌اند اما این واقعیت را باید قبول کنیم که سینمای ایران به دلیل ضعف بنیه اقتصادی و تکنیکی، خواسته یا ناخواسته به سمت تولید فیلم‌های کم‌خرج و پردرآمد رفته است، پس بدیهی است کسانی چون حسین فرح بخش و عبدا... علیخانی پرچمدار حوزه بساز بفروش سینما بشوند. شاید برای شما جالب باشد که منوچهر محمدی تهیه‌کننده و همایون اسعدیان کارگردان فیلم «طلا و مس»، تهیه‌کننده و کارگردان «ده‌رقمی» نیز بوده‌اند؛ فیلمی که نه تنها آن موقع بلکه اکنون نیز حاضر به مصاحبه در مورد آن نیستند و اسعدیان تنها به این توضیح در مورد آن بسنده می‌کند: «شرایط موجود در سینما ما را به ساخت فیلم «ده‌رقمی» سوق داد و فروش بالای این فیلم بودجه مورد نیاز برای «طلا و مس» را فراهم کرد». (نقد فیلم «طلا و مس»، فرهنگسرای ارسباران)

عامل فروش بالای یک فیلم گاه سوژه‌های خاصی هستند که در فیلم به آن پرداخته می‌شود. اما در مورد روحانیت به خاطر محدودیت‌ها و ترس از موضع‌گیری‌ها، کمتر کسی جرأت ورود به این حوزه را پیدا می‌کند؛ چه آنکه همه، شکست «مارمولک» را نتیجه نگاه مغرضانه و ناعادلانه به آن می‌دانند یا شخصیت «طلبه» در «طلا و مس» که در ابتدا قرار بود یک دانشجوی الهیات باشد.

با نیم‌نگاهی به فیلم‌هایی که نقش اول آن روحانی است به یک نقطه مشترک می‌رسیم: «فیلم‌هایی در سینما ماندگار شدند که تمام ابعاد زندگی یک روحانی را نشان داده‌اند!». حال بهتر می‌فهمیم که استقبال از فیلم «مارمولک» به خاطر نمایش تصویری غیر کلیشه‌ای از روحانیت است. این نوع نگاه در «زیر نور ماه»، «او» و «پابرهنه در بهشت» که نمایی داخلی از زندگی یک روحانی نشان می‌دهند به خوبی ترسیم شده است.

هرچند اسعدیان بر عاشقانه بودن «طلا و مس» اصرار دارد و در تبلیغات این فیلم نیز تصویری از روحانیت نشان نمی‌دهد، بسیاری از اهالی هنر برای دیدن تصویری که او از زندگی یک طلبه ترسیم کرده است، به سینما می‌روند.

ملودرام ایرانی «طلا و مس» که واقع‌گرایانه به زندگی طلبه‌ها نزدیک شده است از حیث شخصیت‌پردازی، فضاسازی، دیالوگ، عشق و عاشقی و... کاملاً فیلمی ایرانی است، البته با این تفاوت بسیار مهم که بدون آنکه وارد ابتذال و بی‌بندوباری فیلم‌های روز بشود، عشقی وصف‌ناپذیر از زندگی دو زوج جوان را به تصویر می‌کشد.

نکته دیگری که این فیلم به آن اشاره می‌کند طرز تلقی نادرست ما از دیگران است. به نظر حقیر بزرگ‌ترین مشکل ما در برخورد نامناسب با دیگران و قضاوت‌های کلی از انسان‌ها، نداشتن تصویری روشن و واضح از آن‌هاست، درست مثل کسی که خارج از دانشگاه ایستاده و دانشگاه را محیطی کاملاً فاسد و با دانشجویانی لاابالی تصور کند. اسعدیان با همین دغدغه و با نشان دادن تضادی که بین نگاه پرستار و روحانی در فیلم وجود دارد بسیار هنرمندانه و به‌دور از سطحی‌نگری این قضاوت‌ها را روایت می‌کند.

دغدغه دیگر نویسنده بیان ترس عده‌ای از گفتن احساساتشان به صورت شفاف و مسائل درون خانواده است؛ دغدغه‌ای که اسعدیان این‌گونه بیان می‌کند: «برای من زیباترین سکانس فیلم جایی است که زهرا، سیدرضا را سر نماز از خواب بیدار می‌کند و او نگران مدرسه دخترش است، در حالی که تا چند ماه قبل اصلاً به این فکر نمی‌کرد که دخترش کی مدرسه می‌رود...»

متأسفانه روابط عاطفی موجود در خانواده، عشق و عاشقی، خواستگاری و... در فیلم‌های اخیر سینمایی بسیار ناعادلانه و یک‌جانبه، همراه با لودگی و مسخرگی به تصویر کشیده شده است. به عقیده بسیاری از اندیشمندان،‌ در حال حاضر هدف قرار دادن خانواده‌های ایرانی توسط کشورهای بیگانه یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های ناتوی فرهنگی علیه ما است که با غفلت برخی از مسئولین در تقابل با این تهاجم روز به روز فرهنگ غرب در جامعه ما نفوذ بیشتری پیدا می‌کند.

«طلا و مس» از حیث فیلم‌نامه و محتوا، بازیگران توانمند و طراحی صحنه نیز یکی از فیلم‌های بسیار مؤفق چند سال اخیر است. واقعیت این است که شخصیت‌پردازی این فیلم نه برگرفته از سینمای به اصطلاع معناگرا است و نه در فضایی انتزاعی و غیرواقعی شکل می‌گیرد. اوج ناراحتی زهراسادات پس از آنکه به خانه می‌آید در ناتوانی در درست کردن ماکارونی و ترس کودک از مادر روی ویلچر به خوبی نشان داده شده است.

«طلا و مس» برای آنکه فیلمی کامل باشد نیاز به این داشت که بعد اجتماعی و بیرونی روحانیت را نیز به تصویر بکشد، هرچند در نشان دادن بعد درونی بسیار قوی کار شده بود، اگر این تصویرسازی به بعد بیرونی نیز سرایت می‌کرد و تلفیقی از نقش اجتماعی مؤثر روحانی –همان‌طور که در «مارمولک» درک می‌کردیم»- می‌بود، دیگر دست هر منتقدی را برای سخن گفتن در مورد نواقص فیلم می‌بست.

بازتاب: 

خلاصه مطلب در روزنامه وطن امروز، شماره 426، صفحه 10، شنبه 1 خرداد

خبرنامه دانشجویان ایران

خبرنامه کاغذی دانشجویان ایران

نشریه قلم- دانشگاه سمنان