ادبیات و عدالت
مفهوم عدالت در ادبیات نمود بیشتری داشته است و این بهخاطر کارکرد آسان ادبیات در انتقال مفاهیم است. ادبیات ظلمستیزانه و امید به آیندهای روشن را میتوان جزو ادبیات عدالتخواهانه به حساب آورد. اعتراضات شاعران و ادیبان به فضای عمومی جامعه و ظلم حاکمان از نمونههای این نوع ادبیات است. اگر بخواهیم تعریف دیگری از مفهوم عدالت بیان کنیم، میتوانیم مسئله انتظار منجی را که از عقاید تمامی ادیان و مکاتب است مثال بزنیم. فاضل نظری شاعر معاصر در مورد رابطه بین مفهوم انتظار و عدالت میگوید:
«شعرهای فراوانی وجود دارند که به طور مستقیم و بیواسطه درباره امام زمان(عج) و موضوع انتظار سروده شدهاند ولی بسیاری از اشعار با گذاشتن نشانهها و ذکر علامتها این مفهوم را برای ما بیان میکنند و اگر ما نتوانیم رد پاها را نشان دهیم، میتوان جادهای را که به واسطه این رد پاها به وجود آمده ترسیم کنیم.
به هر حال، مهدویت و موضوع انتظار رکن رکین نظام اندیشه شاعران شیعی است که هم به صورت مشخص و با ذکر مصداق و هم به طور عام و کلی میتوان آن را در شعر پارسی یافت.
شعر انتظار که آن را میتوان شعر عدالت هم نامید، گاه به غم هجران و گاه به ترسیم روزگاری که شاعر از ظهور منجی متصور است، میپردازد. خیلی از شعرها هم مدح عدالت و شکایت از شرایط روزگار است و شاعر با سرودن آن ضمن شکایت از اوضاع و احوال موجود، روزگار آرام و صالحی را آرزو میکند. اما بیشترین بخش شعر انتظار، شکر و شکایت بوده؛ یعنی میان غم دوری و آرزوی وصال و حل شدن مشکل و افتادن پرده.»
علیرضا قزوه در زمستان سال 66 شعر «مولا ویلا نداشت» را سرود که بخشی از آن را میخوانیم:
مولا ویلا نداشت
معاویه کاخ سبز داشت
پیامبر به شکمش سنگ میبست
امام سیبزمینی میخورد
البته به شما توهین نشود
بعضی برای جنگ شعار می دهند
و خودشان از جاده شمال به جبهه می روند.
پیش از آنکه بر من حد تهمت جاری کنید
من بر خویشتن حد وجدان جاری کردهام
من دو شاهد عادل دارم:
قرآن و نهجالبلاغه .
من چاپلوس نیستم
تملق نمیگویم
اما قدر امام را میدانم
بیایید قدر مردم را بدانیم
بیایید مثل مولا با مردم همدردی کنیم
بیایید امام را اذیت نکنیم
بیایید امام را نصیحت نکنیم .
اردوگاههای فلسطینی را نگاه کن
ابوالفضل با مشک تشنه برمیگردد .
صدای گریه رقیه را میشنوی؟
گورباچف و ریگان هم کاندید صلح نوبل شدهاند .
قرآن فهد زیباتر از قرآن قابوس چاپ میشود
عرفات شلوار اسرائیلی میپوشد
اما سازمان ملل هنوز جلسه تشکیل نداده است
تا به علیاصغر شیر خشک برسد
علیاصغر باید تا ماه آینده صبر کند .
روک بگم ...
بی خیال
از شعرهای من شروع کن تا بعد