دست نزن جیزّه !!! (قسمت اول)

جمله‌ی جالبی که خیلی از ماها شاید آن را به خاطر نیاوریم ، شاید هم الان وقتی پدر یا مادری به فرزند کوچک خود این عبارت را می‌گویند خنده‌مان هم بگیرد. جیزّه! تا حالا فکر کرده‌اید هدف از این کار پدر و مادرها ، خاله و عمو دایی و ... چیه؟ نه! هدف چیزی جز امر به معروف و نهی از منکر نیست!!! خنده‌داره نه! در واقع اولین مرحله‌ای که ما پس از تولد خود –و یک کم جلوتر ، وقتی که توانستیم چهار دست و پا حرکت کنیم- با آن برخورد می‌کنیم یک قانون بازدارنده است! ایست!!! ایست!!! ایست!!! ... و شلیک ... کمند دست پدر یا مادر که ما را گرفته و به عقب می‌کشاند ، چه شده است؟ چرا کودک را آزار می‌دهید ، چرا آزادی او را می‌گیرید ، بگذارید با آن بازی کند ، باچه؟ با اتوی داغ!!!

کمی به زمان جلوتر بیاییم ، مدرسه ، دوست‌ها ، خوردن ، خوابیدن ، پوشیدن ... همه و همه قانون دارند ، زندگی نظم و قانون است ، حول برتان ندارد ، قوانینی که به چشم نمی‌آیند و یک وسیله است ، وسیله‌ای برای رسیدن به هدف ←رستگاری→ ؛ هدف این نیست که در اینجا لزوم حضور یک آقابالاسر یا ارباب یا ناظم و هزار تا آدم دیگه مثل این را ثابت کنیم! نه! درسته که در یک مدرسه ناظم وجود دارد و مواظب نظم و قوانین و مقررات است ، اما همین که ناظم از ما دور می‌شود ، باز هم شلوغ‌کاری و قانون‌شکنی و بی نظمی، پس نقش اصلی را ما داریم نه آن ناظم. ما هستیم که باید برای پیشرفت خود کار کنیم و زحمت بکشیم و اسباب و لوازم آن را مهیا کنیم. و این ناظم باید در خود ما وجود داشته باشد ؛ هرچند هم که لزوم آن در بیرون مشاهده می‌شود ، گاهی تذکر و یادآوری در زندگیمان خیلی به ما کمک کرده است. بگذارید مسئله را از دیدگاهی دیگر بررسی کنیم.

امر به معروف و نهی از منکر یا نظارت همگانی

اکنون پس از گذشت بیش از 1400 سال از ظهور اسلام و تشیع و گسترش این دین در سرتاسر این کره‌ی خاکی ، جایی وجود ندارد که این دین به آنجا راه نیافته باشد مگر نقطه‌ای که هنوز کشف نشده باشد. در اینجا بحث دین و دینداری را باز نمی‌کنیم ، فقط به این نکته اکتفا می‌کنیم که اکنون که فرد دینداری هستیم و اسلام را قبول کرده‌ایم نمی‌توانیم بگوئیم که ما قسمتی را قبول می‌کنیم و بقیه را نه ، این دیگر قبول دین نیست! یکی از مهمترین بخش‌های دین اسلام امر به معروف و نهی از منکر است. اینکه برخی از مذاهب اسلامی این عنصر ارزشمند و گران‌مایه را به عنوان یکی از اصول دین خود می‌شمارند به این دلیل نیست که آنها به این امر توجه بیشتری دارند و یا آن را بهتر از ما اجرا می‌کنند ... نه! حتی گاهی برعکس و خلاف آن را اجرا می‌نمایند ، به طوری که در اجرای آن گاه کوتاهی نموده و گاه امر به منکر یا نهی از معروف می‌کنند. پس نکته‌ی مهم و اساسی در اینجا آشنایی با شیوه‌های امر به معروف و نهی از منکر ، و حتی در سطحی بالاتر آگاهی از معروف یا منکر بودن یک چیز است. موردی که خیلی‌ها در یادگیری آن کوتاهی می‌کنند و صدمات و ضربات جبران ناپذیری را به وجود می‌آورند ، از  ازبین رفتن ارزش امر به معروف و نهی از منکر گرفته تا بی‌دین و منحرف کردن یک فرد مبتدی و تازه مسلمان. (برای مطالعه بیشتر می‌توانید به داستان‌هایی در این زمینه از کتاب حماسه‌ی حسینی شهید مطهری مراجعه نمایید.)

پیامبر گرامی اسلام (ص) فرمودند: " هر که امر به معروف می‌کند ، باید شیوه‌اش نیز معروف باشد."

دیل کارنگی در کتاب آیین دوست‌یابی خود چنین می‌گوید: " اگر می‌خواهید با کسی دوست شوید و عقیده‌ی او را عوض کنید هیچگاه در رفتار خود آنچنان آشکار نسازید که هدف شما جز این نیست و فقط دوست شدن صِرف  تغییر عقیده‌ی شخص صورت گرفته است."

بسیاری از ما مشاهده نموده‌ایم که اگر شخصی عقیده‌ای خاص داشته باشد و ما سعی کنیم در ظاهر و بصورت علنی با آن مخالفت کنیم ، او آنچنان در مقابل ما جبهه می‌گیرد که حتی اگر در درست بودن یا نادرست بودن آن شک داشته باشد به یکی از طرفداران آن نظریه تبدیل میگردد. پس شیوه‌ی صحیح امر به معروف و نهی از منکر چیست؟ هدف ما در اینجا نشان دادن اهمیت و جایگاه امر به معروف و نهی از منکر در یک جامعه‌ی اسلامی است ؛ که 9 سرفصل کلی از آن را بیان می‌کنیم.

1)      اجرای احکام اسلامی

2)      عدالت اجتماعی

3)      سازندگی

4)      استواری نظام اسلامی

5)      امنیت

6)      خیر و سلامتی

7)      قدرتمندی مومنان

8)      تضعیف جبهه‌ی نفاق

9)      پاکیزگی کسب و کار

هر یک از موارد فوق را به طور فشرده و به صورت خلاصه توضیح می‌دهم:

1) امر به معروف و نهی از منکر به عنوان نظارت همگانی یا ضمانت اجرایی قوانین اسلام مطرح می‌باشد. به این معنی که خداوند با وجود همه‌ی پیشبینی‌هایی که برای سعادت انسان‌ها و اجرای دقیق دستورات اسلامی انجام نموده‌اند ضمانت اجرایی آن را بر عهده‌ی فرد ، فرد جامعه‌ی اسلامی از هر قشری نهاده است. بنابراین هر فرد و گروهی چشمان بیدار امّت اسلامی را مراقب خویش دانسته و تلاش می‌کند حتی الامکان قوانین اسلامی را گردن نهاده و پیاده کند.

2) نظارت عمومی بر حسن اجرای احکام عدالت گستر اسلام ، زمینه فراگیری عدالت اجتماعی را فراهم می‌سازد و ضمن تعدیل ثروت‌های جامعه زندگی عادلانه‌ای برای اقشار مختلف مردم فراهم خواهد ساخت.

امیرمومنان (ع) می‌فرماید: (امر به معروف و نهی از منکر) با برگرداندن مظالم (به صاحبان اصلی آن) و مخالفت با ستمگر همراه است. همچنین تقسیم (عادلانه) بیت‌المال و غنائم را در پی دارد و صدقات از جاهای لازم گرفته شده و در جای حق و مناسب مصرف می‌شود.

3) با پیاده شدن این اصل مهم هر یک از شهروندان یکدیگر را به کار و تلاش و سازندگی تشویق می‌کنند و در نتیجه جامعه از وابستگی و اسارت بیرون آمده و مملکت اسلامی علاوه بر حیات معنوی ، آباد و پرنشاط خواهد شد.

4) اگر این اصل در جامعه رواج یابد ، کمک شایانی به استحکام نظام اسلامی خواهد کرد ، بدین صورت که دولتمردان حکومتی در برابر اعمال مردم احساس مسئولیت می‌کنند و تلاش می‌کنند که آنها را به اجرای احکام الهی وادار نمایند و از سوی دیگر مردم نیز بر عملکرد دولت نظارت داشته و کارهای هر یک از مسئولان را به دقت زیر نظر می‌گیرند و با اظهار نظر در مورد مسئولان آنان را به اجرای صحیح قانون وادار می‌کنند.

5) هر جامعه‌ای برای استواری و پیشرفت خود نیاز به آرامش و امنیت دارد.

6) پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: امت من تا زمانی که امر به معروف و نهی از منکر کنند در خیر و سلامتی‌اند.

7) تثبیت اصل امر به معروف و نهی از منکر تشکیل خودجوش هسته‌های حزب‌الله را در پی دارد و هر مسلمانی در هر نقطه از مملکت سعی می‌کند به آن بپیوندد و به خاطر غیرت دینی خویش به نحوی در پیاده کردن قوانین اسلامی سهیم گردد. بنابراین در راستای امر به معروف همه‌ی «منیت‌ها» ، «ما» می‌شود و این امر موجب قدرتمندی و شکوفایی نظام مقدس اسلامی می‌گردد.

8) منافقان درصدد تهی کردن جامعه‌ی اسلامی از ایمان هستند تا از این راه به اهداف شوم خویش دست یابند ؛ از این رو یکی از ویژگی‌های آنها «امر به منکر و نهی از معروف» است که در قرآن کریم به آن به تصریح اشاره شده است(سوره‌ی توبه آیه 67) بنابراین منافقین در جبهه‌ی داخلی با روش امر به منکر و نهی از معروف کردن با اسلام به ستیز برمی‌خیزند و مومنان باید با سلاح عکس آنها به جنگ با آنان برخیزند.

9) با توضیحات بالا دیگر نیازی به توضیح نیست.

شهید مرتضی مطهری (ره) در کتاب حماسه‌ی حسینی از عمل صالح و تقوا به عنوان بهترین امر به معروف یاد می‌کنند و می‌فرمایند: «اگر شما بخواهید به صورت غیر مستقیم امر به معروف کنید ، یکی از راه‌های آن این است که خودتان صالح و با تقوا باشید ، اگر شما این طور باشید مردم نیز تشویق به این کار می‌شوند. دلیل اینکه مردم از انبیاء و اولیاء زیاد پیروی می‌کنند ولی از حکما و فلاسفه زیاد پیروی نمی‌کنند این است که فلاسفه فقط حرف می‌زنند و تئوری می‌دهند و خود نیز بیشتر نمی‌دانند که چه‌ها می‌گویند ، اما انبیاء و اولیاء تنها تئوری نمی‌دهند ، بلکه قبل از اینکه حرفی را بزنند ابتدا خود به آن عمل می‌کنند (شرط امر به معروف و نهی از منکر) به همین دلیل حرف آن‌ها اثر می‌گذارد.»

« اتامرون النّاس بالبرّ و تنسون انفسکم...» (آیه 44 سوره بقره)

دوستی با افراد و انسان‌های دیگر نیز باید اینگونه باشد ، زمانی که شما بیم آن را دارید که دچار افکار غلط و نادرست شخصی گردید و خلق و خوی ناپسند او را بگیرد دیگر جای ماندن نیست مگر آنکه محکم بمانید و درصدی احتمال دهید که قطع رابطه‌ی شما با آنها ، کار را بدتر و خراب‌تر خواهد کرد.

ان شاء الله در ادامه به روش‌ها و مراحل امر به معروف و نهی از منکر می‌پردازیم.