اشاره: تصویری که سینما در مورد یک پدیده، داستان و سوژه در ذهن ما می‌کشد بسیار دقیق‌تر از تصویر ارائه شده توسط یک رمان است. بی‌شک برای کسانی که فیلم «مریم مقدس» را دیدهاند، تصویری که با فکر کردن به حضرت مریم(س) در ذهنشان نقش می‌بندد تصویر دختری‌است که در این فیلم نشان داده می‌شود. در مورد فضای آن زمان نیز همین داستان را داریم؛ نشان دادن عظمت ملک حضرت سلیمان با تکنیک‌ها و ابزارهایی که تاکنون در سینمای داخلی استفاده می‌کردیم، امکان‌پذیر نیست که نمونه‌های زیادی از فیلم‌های دیگر داریم که با کیفیت بسیار پایین تولید و با عدم استقبال مخاطبان هم مواجه شد و از ذکر نام آن‌ها خودداری می‌کنیم. ملک سلیمان اولین فیلم دیجیتال ایران است و شما با دیدن آن از روی صفحه تلویزیون و رایانه به اوج کار حرفهای آن پی نخواهید برد؛ بنابراین در سینمایی که صددرصد فیلم‌های آن تولید ایران هستند، ملک سلیمان تکنیکی‌ترین و جذاب‌ترین و احتمالاً پرفروش‌ترین فیلم سال خواهد شد.
-------------------------------------------------------------------
ملک سلیمان "Kingdom of Solomon"
محصول: 1388 - ایران
کارگردان: شهریار بحرانی
تهیه‌کننده: مجتبی فرآورده - بنیاد سینمایی فارابی
فیلمنامه‌نویس: شهریار بحرانی
بازیگران: امین زندگانی، ژاله علو، محمود پاک نیت، حسین محجوب، مهدی فقیه، ارژنگ امیرفضلی، علیرضا کمالی‌نژاد، الهام حمیدی، سید جواد طاهری، سیامک اطلسی، باقر صحرارودی، سیروس صابر و محمد جواد بخشی‌زاده
مدت: 110 دقیقه
صدابردار: بهروز معاونیان
صداگذار: کیسون چانگ
مدیر هنری و طراح صحنه و لباس: حمید قدیریان
چهره‌پرداز: سعید ملکان
جلوه‌های ویژه: لئو لو
فیلمبردار: حمید خضوعی ابیانه
تدوینگر: محمدرضا موئینی
موسیقی: چان کونگ وینگ
مدیر تولید: فرهاد کی‌نژاد
صدا: دالبی دیجیتال – DTS
توزیع‌کننده: کاریز پارسه
پخش ایران: سازمان توسعه سینمایی سوره
--------------------------------------------------------------------
مرغ همسایه غاز است
ندیدن پیشرفت‌هایی که ما در سال‌های اخیر در حوزه‌های مختلف علمی داشته‌ایم واقعاً بدور از انصاف است. همین پیشرفت‌ها را در عرصه انیمیشن و سینما ببینید! اینکه ما از برخی از نمونه‌های مشابه خارجی عقب هستیم به جای خود، اما نمونه‌های موفق زیادی هم داریم.
وقتی فیلم ملک سلیمان را به عنوان اولین فیلم دیجیتال ایران نام می‌بری، می‌گویند تمام جلوه‌های ویژه آن کار هالیوود است و... اما بد نیست بدانید که بخش قابل توجهی از جلوه‌های ویژه این فیلم زیر نظر لئو لو و در داخل کشور انجام شده است. هر چند این اخبار امیدوارکننده است، اما ما باید به سرعت خود را با پیشرفت‌های تکنیکی سینما هماهنگ کنیم.
5 میلیارد داری بهم...
از همان ابتدای ساخت فیلم، بعضی‌ها شروع کردند به جنجال‌آفرینی که چرا پول بیت‌المال باید خرج چنین فیلمی بشود و چرا این پول را به ما نمی‌دهند و از این جور دعواها و بازی‌های رسانه‌ای! عدد و رقم‌های مختلفی را هم به زبان می‌آوردند، مثل 10 میلیارد تومان یا حتی بیشتر. که این کارها صدای تهیه‌کننده فیلم را هم درآورد:
«بودجه‌ای که برای فیلم ملک سلیمان هزینه شد پنج میلیارد تومان است و بخش عمده‌ای از فضاسازی‌هایی که درباره بودجه فیلم انجام می‌گیرد به این دلیل است که دولت قرار است بودجه سنگینی را به سینما ترزیق کند و دوستان تلاش می‌کنند کف قیمت‌ها را بالا ببرند.» (نشست مطبوعاتی ملک سلیمان در حاشیه جشنواره فیلم فجر)
البته بودجه‌ای که برای این فیلم صرف شده است در مقایسه با نمونه‌های مشابه، رقم چشمگیری نیست و سینمای ما به این پروژه‌های بزرگ سینمایی (Big Production) واقعاً نیاز دارد. این ارقام در مقایسه با سریال‌های ایرانی‌ای که در خارج از کشور! ساخته می‌شود نیز ناچیز است.
بحث اصلی وجود یک سرمایه‌گذار غیر دولتی است؛ زیرا سینمایی که با سوبسید رشد کند، به محض آنکه این سوبسید قطع شود، سقوط خواهد کرد. به نظر شما آیا فروش این فیلم موفقیت‌آمیز خواهد بود؟ آیا بخش خصوصی برای ساخت قسمت‌های دوم و سوم این فیلم سرمایه‌گذاری خواهد کرد؟ آیا ملک سلیمان پر فروش‌ترین فیلم امسال خواهد شد؟
فیلم دیجیتال حرفهای
ملک سلیمان با استفاده از فناوری‌های پیشرفته در طراحی و پردازش تصاویر سینمایی ( CGIوDI ) تولید شده است و می‌توان گفت از اولین تجربه‌های حرفه‌‌ایی فیلمسازی دیجیتال در سینمای ایران است.
«تولید این فیلم، تلاشی برای بومی‌کردن روش‌ها و دستاوردهای فنی فیلمسازی و ارتباط سینمای ایران با این فناوری‌ها است که این رویه می‌تواند در استانداردسازی و معرفی ظرفیت‌ها و قابلیت‌های کمی و کیفی سینمای ایران به جهان نیز، موثر باشد... در سال 1384 که ساخت «ملک سلیمان» را شروع کردیم، جلوه‌های ویژه در ایران پیشرفت چندانی نداشت؛ به همین علت می‌خواستیم کسی را انتخاب کنیم که بتواند تجربه خود را به ایران منتقل کند. (مجتبی فرآورده در حاشیه بیست و هشتمین جشنواره فیلم فجر)
شروع ساخت یک فیلم پرحاشیه
پیشنهاد ساخت این فیلم در زمان معاونت سینمائی محمد مهدی حیدریان داده شده بود و تولید این فیلم از روز 14 تیر سال 86 همزمان با سالروز ولادت حضرت زهرا(س) در رستم آباد گیلان آغاز شد.
گروه سازنده راهی شهریار شدند تا بخش‌های مربوط به شهر اریحا را در دکوری واقع در این شهر جلوی دوربین ببرند و سپس به شمال کشور باز‌گشتند تا در دکورهای شهر بندری زبولون، فیلمبرداری را ادامه دهند. تولید «ملک سلیمان» در شهرستان تالش (دکور شهر ساحلی زبولون) ادامه یافت و از اوائل اردیبهشت 88 نیز پروژه «ملک سلیمان» در دکور شهر اورشلیم واقع در شهریار ادامه یافت.
نکته دیگر اینکه فیلم از زمان مأموریت رسالت حضرت سلیمان نبی(ع) شروع می‌شود و در آغاز تشکیل و استقرار حکومت توسط وی به پایان می‌رسد. حکومتی که گفته می‌شود در «ملک سلیمان2» به آن پرداخته خواهد شد و قرار است آن را بخش خصوصی بسازد، نه بنیاد فارابی. البته نکته جالب اینجاست که ملک سلیمان اولین فیلم تاریخی ـ مذهبی است که پیش‌فروش خارجی شده است.
شهریار بحرانی کیست
در سال 1330 در تهران به دنیا آمد و لیسانس پویانمایی دارد. وی سازنده آثاری چون مریم مقدس، حمله به H3، دنیای وارونه، گذرگاه، هراس و آب را گل نکنیم است. بحرانی از اولین کسانی است که به دنبال خلق جلوه‌های ویژه تازه بوده و استفاده از نمای شیشه‌ای برای انفجار یک پل در فیلم گذرگاه جزو اولین کارهای او می‌باشد.
از پشت صحنه چه خبر
«لئو لو»ی هنگ کنگی طراح جلوه‌های ویژه ملک سلیمان است. او در کارنامه هنری خود طراحی جلوه‌های ویژه فیلم شاخص آنگ لی «ببر غران اژدهای پنهان» را دارد که برای این فیلم نامزد اسکار شد و جایزه بریتیش آکادمی را دریافت کرد. لئو لو کار جلوه‌های ویژه فیلم را همزمان در ایران، هنگ کنگ و چین انجام داده است.
صداگذار و آهنگساز «ملک سلیمان» هم هنگ کنگی هستند. صداگذاری به شیوه دالبی توسط کینسون تسانگ در هنگ کنگ انجام شده و موسیقی نیز توسط پانک چان در همان کشور ساخته شده است.
تهیه‌کننده «ملک سلیمان» در مورد عوامل دیگر این فیلم گفته است: حدود 1300 نفر پرسنل در این فیلم کار می‌کردند. موسیقی فیلم توسط ارکستر فیلار مونیک پکن و با حدود 150 نفر نواخته شده است. حدود 100 نفر اکیپ ثابت در فیلم کار می‌کردند و حدود 27 هزار نفر روز سیاهی لشگر هنرمند سر صحنه داشتیم. علاوه بر این به نقاط گوناگونی سفر داشتیم و تمام نقاط زیبای ایران را فیلمبرداری کرده‌ایم. (نشست نقد و بررسی فیلم «ملک سلیمان» در سینما هویزه مشهد)
خوب است بدانید که دکورهای عظیم در منطقه بادخیز شهریار، ساخت مکانیکی برخی از وسایل و اجزای صحنه، طراحی موجودات افسانه‌ایی، طراحی و اجرای فضاها و ساختمان‌های فیلم در فضای مجازی، ایجاد سایت تخصصی پردازش تصاویر در داخل کشور و ضرورت انجام پاره‌ای از امور فنی در مرحله پس از تولید در خارج از ایران از جمله فعالیت‌های صورت گرفته در این پروژه است.
جشنواره 27 یا 28
قبل از جشنواره بیست و هفتم خیلی‌ها منتظر این فیلم بودند اما با مشکلاتی که به‌وجود آمد این فیلم به جشنواره نرسید؛ مشکلاتی که خیلی هم بد نشد!
شهریار بحرانی: «نسخه‌ایی که قرار بود برای جشنواره سال قبل ارایه شود به دلیل مقارن شدن انجام مراحل نهایی فیلم با تعطیلات آخر سال مسیحی از یک سو و همچنین سال نو چینی، عملاً برای بهار سال جاری آماده نمایش شد. این در حالی است که یک سکانس از فیلم برای کوتاه شدن زمان انجام خدمات فنی با نظر تهیه‌کننده محترم، کنار گذاشته شده بود، البته پس از بازبینی نسخه اولیه و با توجه به فرصت پیش‌رو تا جشنواره سال جاری، تصمیم گرفته شد سکانس مذکور مجدداً در فیلم گنجانده شود. این اقدامات اکنون صورت گرفته و در حال نهایی شدن است و شاهد نمایش این فیلم در بیست و هشتمین جشنواره فیلم فجر در سال جاری خواهیم بود.»
فرآورده توضیحات تکمیلی هم در مورد این مشکلات می‌دهد و با بیان یک سال زمانی که صرف پیش‌تولید ساختار دکور 18 هزار متر مربعی فیلم شده است، به سفرهایی که به هنگ کنگ و چین داشته‌اند نیز اشاره می‌کند.
مستند یا تخیل
آنچه که ما از داستان‌های دینی به صورت مکتوب داریم، تصویری کلی از آن‌ها به همراه جزئیاتی است که به فهم کلی ماجرا کمک می‌کند و در دیگر موارد جزئی برای تصویرسازی لاجرم باید از تخیل استفاده کنیم؛ اما ما تا کجا در این تخیل و داستان‌پردازی مجاز هستیم؟!
شهریار بحرانی درباره تحقیقات صورت گرفته برای ساخت این فیلم می‌گوید: «با حقیقاتی که کردیم فیلم ما هیچ نقطه تاریکی ندارد و کار بر اساس منابع تاریخی تورات و نوشته‌هایی که از آن زمان باقی مانده، فیلمنامه‌اش به نگارش درآمد».
حمید قدیریان نیز این‌گونه به این سوال پاسخ می‌گوید: «در این فیلم براساس گزارش‌های تاریخی و فرهنگ یهود و تمدن‌های آن دوره طراحی صحنه و لباس شکل گرفت اما سند مشخصی وجود ندارد و بیشتر مسایل حدس و گمان است... تلاش ما بر این بوده تا براساس واقعیتها پیش برویم اما معتقدم تا حدود زیادی مسئولیت پیشبری این بخش از کار برعهده تخیل طراح است. در مورد تصویرسازی و جلوه‌های ویژه اجنه و شیاطین نیز علاوه بر استناد بر واقعیتهای موجود، سراغ تخیل رفیتم».
قصه قرآنی به زبان روز
جایی خوانده بودم که یک نفر به ساخت فیلم‌هایی در مورد پیامبران و امامان گفته بود: «داستان تکراری»! البته منظور از داستان تکراری کاملاً مشخص است، آنچه که ما مثلاً از حضرت یوسف یا حضرت سلیمان و دیگر پیامبران پای منبر یک عالم دینی شنیده‌ایم یا از کتابی آن را خوانده‌ایم؛ اما مسئله چیز دیگری است.
شما قبل از اینکه سریال یوسف پیامبر را ببینید چه تصوری از حضرت یوسف و حضرت یعقوب داشتید؟! هر تصوری که از این دو پیامبر داشته‌اید یک طرف، تصویری که الان در ذهن شما شکل گرفته است یک طرف دیگر؛ اصلاً این تصویرسازی در ذهن مخاطب راه رفتن بر لبه تیغ است. مطمئناً بعد از دیدن «ملک سلیمان» نیز هر وقت به فکر حضرت سلیمان بیافتید چهره امین زندگانی جلوی چشم شما خواهد آمد. پس چه خوب که این تصویرسازی‌ها دقیق و حساب‌شده انجام گیرد.
حجت الاسلام اصفهانیان، محقق فیلم ملک سلیمان است؛ وی در حاشیه جلسه نقد و بررسی ملک سلیمان در مورد ساخت فیلم در مورد انبیا می‌گوید:
«با توجه به اینکه نگاه سنتی در کشور وجود دارد، مردم پیامبران را تنها به واسطه فقر، زهد و گوشه‌نشینی می‌شناسند... اگر چارچوب روایی در ساخت فیلم‌های انبیا وجود نداشته باشد پازل روایی فیلم با مشکل روبرو می‌شود... در ساخت فیلم ملک سلیمان به چارچوب قرآن توجه شده و سیر خط زمانی فیلم از دل آیات قرآنی استخراج شده است... در حال حاضر یک سیر شیطان‌پرستی در جهان و در کشور خودمان شکل گرفته است؛ برای ساخت فیلم‌های تاریخی و اسلامی باید یک فکر صحیح قرآنی وجود داشته باشد تا فیلم بتواند با بیننده ارتباط برقرار کند.
داستان مذهبی، دیالوگ، جزئیات تصویر
داستان‌های مذهبی زیادی داریم که هنوز در سینما به آن پرداخته نشده است. اصلاً داستان مذهبی هم نگوییم، خیلی از مفاهیم دینی و اسلامی است که هنوز به‌خوبی به تصویر کشیده نشده است. پای صحبت سینماگران هم که بنشینی دردودل‌های زیادی برای تو خواهند کرد؛ از وارد نشدن برخی از کارشناسان مذهبی به حوزه سینما، از ناچاری در استفاده از تخیل در نوشتن فیلمنامه، حساسیت‌هایی که در مورد این نوع فیلم‌ها وجود دارد و...
کسی منکر این قضیه نخواهد شد که مفهومی که در قالب هنر به مخاطب ارایه نشود ماندگار نخواهد شد، ان شاء الله که تولیدات دینی ما در کنار دیگر تولیدات سینمایی به‌خوبی رشد کنند.
قدیریان مدیر هنری فیلم «ملک سلیمان» البته دغدغه دیگری را هم مطرح می‌کند: «پژوهشگران، یکی از مشکلات در تولید فیلم‌های دینی هستند؛ زیرا نوع نگاه را به ما ارائه نمی‌دهند و تنها یکسری از مفاهیم را بیان می‌کنند، در حالی که اگر نوع نگاه را به کارگردان و یا فیلمنامه‌نویس ارائه بدهیم آن‌ها بهتر می‌توانند، کار کنند.»
کارگردان این فیلم نظر جالبی در مورد فیلم مذهبی دارد:
«در فیلم دینی ابتدا خودمان تربیت می‌شویم و بعد فیلم را می‌سازیم و طبیعتاً این نوع فیلم می‌خواهد رفتارهای خوب را نشان دهد.»
بازی رایانه‌ای ملک سلیمان
ملک سلیمان اولین فیلمی نیست که عوامل فیلم تصمیم به ساخت بازی آن گرفته‌اند که مدت‌هاست ساخت بازی فیلم «آل» نیز مراحل اولیه خود را طی می‌کند. این کار ایده خوبی برای سینمای ایران است؛ هرچند ما در ساخت بازی‌های رایانه‌ای هنوز در اول راه هستیم اما با آثاری که اخیراً وارد بازار شده‌اند امید خوبی برای ادامه این راه وجود دارد.
مراحل بررسی فنی طرح بازی رایانه‌ای «ملک سلیمان» در بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای انجام شده است.
آیت ا... جوادی آملی و ملک سلیمان
«مطلبی که مربوط به ارائه سیره و صورت انبیاء الهی(ع) که به صورت فیلم و تصویر در سینما و سیما مطرح است چند عنصر محوری دارد. اولین نکته محوری این است که فیلم و سینما و یا غیر سینما وقتی می‌تواند آموزنده باشد که پشتوانه عقلی داشته باشد.
اگر به پشتوانه عقلی، معقول محسوس شد، می‌تواند جامعۀ حسی را به جامعۀ عقلی تبدیل کند. اگر سخن از جامعه مدنی است، اگر سخن از مدینه فاضله است، اگر سخن از جامعه برین است، اگر سخن از ظهور و انتظار است، اگر سخن بر این است که جامعه خردورز و فرهیخته می‌تواند منتظر ظهور حضرت ولی عصر ارواحنا فداه باشد، این حتماً باید از طبیعت به ماوراءطبیعت یک هجرتی کرده باشد. پس این قوس صعود، یعنی سفر از طبیعت به ماوراءطبیعت وقتی مطلوب توده جامعه است که هنرمندان جامعه از بالا یک پیام را بیاورند به گوش جامعه برسانند و دست جامعه را بگیرند و از پایین به بالا ببرند. یعنی تا فرهیختگان جامعه قوس نزول نداشته باشند و از عقل به حس نیایند و معقول را محسوس نکنند و طعم عقلانیت را جامعه نچشد، هرگز از حس به عقل سفر نمی‌کنند، آن چه که در دیار غرب و یا در ایران قبل از انقلاب مطرح بود، این سفر بین راه بود، یعنی هنرمندان و فیلمسازان از خیال شروع می‌کردند به حس، و جامعه را از حس به خیال می‌رساندند. اگر یک چیزی مبدا والا داشته باشد می‌تواند مخاطبینش را به بالا ببرد ولی اگر چیزی از خیال نشأت گرفته باشد، نه از عقل، حداکثر کاری که می‌کند این است که مخاطب را به مرحلۀ تخیل برساند نه به مرحلۀ تعقل. (بیانات حضرت آیت الله جوادی آملی در دیدار با عوامل فیلم ملک سلیمان 10/7/1384)
اکران عمومی ملک سلیمان
همه انتظار اکران عمومی این فیلم را می‌کشند؛ حتی آن‌ها که آن را یک بار در جشنواره دیدهاند نیز برای دیدن دوباره این اثر فاخر لحظه‌شماری می‌کنند.
ملک سلیمان بدون تغییر نسبت به نسخه جشنواره‌ای آن از عید فطر امسال، در گروه سینمایی استقلال و به‌طور همزمان در چند کشور دیگر اکران خواهد شد.
حاشیه‌های نه‌چندان کمرنگ یا ملک سلیمان در رسانه‌ها
وقتی حاشیه‌های ساخت فیلمی مثل ملک سلیمان این‌قدر پررنگ می‌شود، پای مسئولان دولتی را هم برای دیدن این فیلم به سینما باز خواهد کرد:
«رئیس جمهور شب گذشته به اتفاق وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و جمعی دیگر از اعضای کابینه به تماشای فیلم "ملک سلیمان" ساخته شهریار بحرانی نشست.
محمود احمدی‌نژاد رئیس جمهوری اسلامی ایران، شب گذشته به اتفاق وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزیر اقتصاد، وزیر کشور، جمعی از معاونان و دیگر شخصیت‌ها و خانواده‌های مسئولان، همچنین سردار رحیم صفوی دستیار و مشاور عالی فرماندهی معظم کل قوا در سالن نمایش وزارت ارشاد به تماشای فیلم "ملک سلیمان" نشست.»
مجتبی فرآورده از مقایسه فیلم ایرانی و خارجی می‌گوید:
«تهیه‌کننده فیلم «ملک سلیمان» با بیان این که برای یافتن نقاط ضعف فیلم آن را با سینمای ایران مقایسه نکنید، گفت: این فیلم مانند هر اثر هنری نقاط ضعف و قوتی دارد، اما نباید آن را با سینمای ایران مقایسه کرد. نه از جهت این که فیلم خوب یا بدی است، بلکه از این جنبه که فیلم‌های سینمایی ایران صامت است و گوش‌های ما به صداهای عادی بدون توجه به عامل آن عادت کرده است.
وی گفت: در فیلم‌های تلویزیونی نیز این‌گونه است. بنابراین تمام جزئیات فیلم حتی اسب‌ها ایجاد صدا می‌کنند و به نظر من صدا و موسیقی فیلم «ملک سلیمان» یکی از بهترین‌ها است و برای فهمیدن جایگاه آن باید فیلم‌های خارجی را با صدای دالبی دیجیتال مشاهده کرد. (نشست نقد و بررسی فیلم «ملک سلیمان» در سینما هویزه مشهد)
جنگ بدون خونریزی:
کارگردان فیلم «ملک سلیمان» تاکید کرد: در تمام صحنه‌های جنگ فیلم سعی کرده‌ایم یک قطره خون نیز ریخته نشود؛ زیرا نمی‌خواستیم جذابیت فیلم متکی بر خونریزی باشد؛ زیرا این جذابیت‌ها زودگذر هستند. (اخبار جشنواره بیست و هشتم فیلم فجر)
شیطان به تصویر کشیده شد:
«شهریار بحرانی گفت: شخصیت حضرت سلیمان شخصیت استثنائی و برجسته‌ای بود که رو در روی شیطان قرار می‌گرفت. در ابتدای کار دیدیم که این موضوع می‌تواند دستمایه ساخت یک فیلم سینمایی شود و در قرآن هم داستان شیرینی از آن بیان شده است.
وی در ادامه در خصوص تصویر شیطان گفت: در ابتدا یک تصویر و نمای اصلی از شیطان داشتیم و به یک طرحی از آن رسیدیم و در حین تصویربرداری هم آن را تکامل دادیم. فیلم ما فیلم مفهوم محور است تا ماجرا محور. پس از پایان کار تصمیم گرفتیم نقش شیطان در فیلم کمتر دیده شود و حتی ابتدای یک پلان را که شیطان در آن دیده می‌شد، حذف کردیم. در قسمت دوم این فیلم قصد داریم شیاطین را نشان بدهیم و نشان بدهیم که علی‌رغم این که شیاطین به تصویر کشیده شده‌اند، بازهم مردم به سمت آن‌ها می‌روند. (جلسه نقد و بررسی ملک سلیمان در جشنواره فیلم فجر)
در پی درخواست حضرت سلیمان که از خداوند یک ملک بی‌بدیل می‌خواهد شیاطین در سه مرحله در فیلم دیده می‌شوند، در مرحله اول در شهر اریحا، تنها اثر آن‌ها بر روی مردم قابل مشاهده است و در شهر دوم بصورتی که خودشان می‌خواهند دیده می‌شوند و نیمه‌مرئی هستند و در شهر سوم حضرت سلیمان از خدا می‌خواهد دشمنانش ظاهر شوند که این اتفاق می‌افتد و ما شیطان را به صورت موجودات دارای جسم می‌بینیم. (همان)
باید تجربه کسب کنیم:
«فراورده در خصوص استفاده از یک گروه چینی برای همکاری در جلوه‌های ویژه فیلم گفت: این تصور غلطی است که از تجربه دیگران در کارهایمان استفاده نکنیم.» (در حاشیه جشنواره فیلم فجر)
فیلم خوب سرسری ساخته نمی‌شود:
«بحرانی با بیان اینکه 39 بار فیلمنامه را بازنویسی کرده‌ایم، گفت: فیلنامه 95 صفحه‌ای را به 52 صفحه تبدیل و بسیاری از دیالوگ‌ها را در مفاهیم خود داستان گنجاندیم.» (جلسه نقد و بررسی ملک سلیمان)
مطلب ارسالی برای خبرنامه دانشجویان ایران
